Y Học Cổ Truyền 
Còn được biết đến với tên gọi Ngải cau, cây sâm cau đã trở thành một nguyên liệu quan trọng trong Đông y và ngâm rượu, với nhiều tác dụng khác nhau.
Tuy nhiên, không có nhiều người biết đến tất cả các tác dụng của cây sâm cau cũng như cách sử dụng nó trong các bài thuốc dân gian và chế biến món ăn bổ dưỡng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin về tác dụng của cây sâm cau và cách sử dụng nó trong các bài thuốc dân gian và món ăn bổ dưỡng.
- Thông tin thực vật cây sâm cau
Cây sâm cau là một loài cây thân thảo, có tuổi thọ lâu, có chiều cao khoảng 20-30cm hoặc cao hơn. Trên thế giới, cây sâm cau phân bố chủ yếu ở khu vực phía nam Trung Quốc, Lào và một số nước Đông Nam Á. Ở Việt Nam, cây này thường được tìm thấy ở Miền Bắc như Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên, Cao Bằng và cũng một số nơi có đồi núi ở Lâm Đồng.
Thân rễ sâm cau có thể thu hoạch quanh năm
Loài cây thân thảo này thích ánh sáng và thường mọc tự nhiên. Theo Giảng viên Dược – Trường Cao đẳng Y dược Pasteur: cây sâm cau có những đặc điểm như sau:
- Phần thân rễ có hình dạng dẹp, dài, mọc thẳng và hai đầu nhọn, có nhiều rễ phụ giống như thân rễ chính.
- Cây có lá tụ họp thành các chùm xuất phát từ thân rễ, lá có hình dạng tương tự lá cau, dài khoảng 20-30cm, rộng khoảng 2,5-3cm, với đầu lá nhọn và gốc lá thuôn, hai mặt lá gần như có cùng màu sắc, gân lá nổi rõ; bẹ lá to và dài; cuống lá dài khoảng 10cm.
- Hoa mọc thành cụm trên một cán ngắn ở gốc lá, cụm hoa thường chứa từ 3 đến 5 hoa có màu vàng, lá bắc có hình trái xoan, đài hoa có 3 răng và có lông; tràng hoa có 3 cánh nhẵn; nhị hoa được sắp xếp thành hai dãy, với nhị hoa ngắn; bầu hoa có hình thoi và có lông.
- Quả cây là nang có hình dạng thuôn, dài khoảng 1,2-1,5cm. Nang chứa từ 1 đến 4 hạt và phình ra ở phần đầu nang.
- Mùa hoa quả của cây sâm cau thường diễn ra từ tháng 5 đến 7.
- Phần được sử dụng của cây sâm cau là thân rễ, có thể thu hoạch quanh năm. Sau khi đào lên, thân rễ cần được ngâm trong nước và vo gạo để loại bỏ một số chất độc trước khi được phơi khô.
- Thành phần hóa học có trong cây sâm cau
Bộ phận của cây sâm cau được sử dụng trong thuốc là thân rễ, còn được gọi là căn hành, có tên dược liệu là tiên mao (Rhizoma Curculiginis). Thân rễ này có thể thu hái quanh năm, nhưng thường tốt nhất vào mùa thu. Củ tiên mao có vỏ màu đen, trong khi bên trong có màu trắng. Khi củ sâm được phơi khô, nó mang một mùi thơm ngậy.
Hoa sâm cau có màu vàng đẹp
Khi đào lên, củ thường cần được tách ra khỏi rễ con, rửa sạch và bỏ đi phần vỏ bên ngoài. Sau đó, củ thường được ngâm với nước và vo gạo qua đêm để loại bỏ chất độc trước khi được phơi hoặc sấy khô.
Trong thân rễ của cây sâm cau, có chứa nhiều chất như tinh bột, tanin, chất nhầy, acid béo, beta-sitosterol, stigmasterol và một số hợp chất flavonoid thuộc nhóm cycloartan. Cây sâm cau còn chứa các steroid thiên nhiên, có tác dụng tương tự như testosteron (một hormone sinh dục nam).
- Công dụng của sâm cau đối với sức khỏe
- Tăng cường sinh lý nam: Sâm cau được cho là có khả năng tăng cường chức năng sinh lý nam, giúp cải thiện sự ham muốn tình dục và tăng cường khả năng cương cứng.
- Tăng cường năng lượng: Sâm cau được sử dụng như một loại thảo dược tăng cường năng lượng và giảm mệt mỏi. Nó có thể cung cấp sự sống động và sự sảng khoái cho cơ thể.
- Hỗ trợ sức khỏe tinh thần: Sâm cau được cho là có tác dụng cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng và lo lắng. Nó có thể giúp cải thiện tư duy, tăng cường sự tập trung và cải thiện trạng thái tinh thần tổng quát.
- Tăng cường hệ miễn dịch: Sâm cau có khả năng kích thích hệ miễn dịch và giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Điều này có thể giúp ngăn chặn bệnh tật và bảo vệ sức khỏe chung.
Sâm cau có tác dụng tăng cường miễn dịch và chống oxy hóa
- Tác động chống oxy hóa: Sâm cau chứa các chất chống oxy hóa tự nhiên, giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương do các gốc tự do. Điều này có thể giúp ngăn ngừa quá trình lão hóa và các vấn đề liên quan đến sức khỏe.
- Hỗ trợ tiêu hóa: Sâm cau có thể có tác dụng kháng vi khuẩn và chống viêm, giúp cải thiện sức khỏe tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng.
- Những lưu ý khi sử dụng dược liệu sâm cau
- Tính nhiệt của Sâm cau: Sâm cau có tính táo nhiệt, dễ gây tổn thương âm. Do đó, trong những ngày thời tiết quá nóng hoặc đối với những người có tính hướng “âm hư hỏa vượng” nên hạn chế sử dụng.
- Liều và thời gian sử dụng: Sâm cau khi sử dụng ở liều cao và kéo dài có thể gây ra tình trạng cường dương mạnh, dẫn đến mất tinh lực. Việc sử dụng Sâm cau cần tuân theo liều lượng và thời gian được chỉ định, tránh sử dụng quá mức.
- Người có tính hướng “âm hư hỏa vượng”: Những người có tính hướng “âm hư hỏa vượng” thường có những biểu hiện như họng khô miệng háo, mắt hoa, chóng mặt, gò má đỏ ửng hoặc sốt cơn vào buổi chiều, lòng bàn chân bàn tay nóng, mất ngủ, phiền táo, mồ hôi trộm, đại tiện táo. Nếu có những biểu hiện này và mạch tế sác (nhỏ nhanh), nên hạn chế sử dụng cây Sâm cau.
- Thể trạng kém, quá hư yếu: Những người có thể trạng kém và quá yếu cần hạn chế sử dụng Sâm cau. Việc sử dụng cây thuốc này cần phải được cân nhắc và tư vấn bởi bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.
- Quan trọng nhất, trước khi sử dụng Sâm cau hoặc bất kỳ loại thuốc thảo dược nào, nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình sử dụng.
