Y Học Cổ Truyền 
Nấm là một loại thực phẩm dinh dưỡng, bồi bổ sức khỏe con người và cũng được xem là loại thuốc quý chữa nhiều bệnh. Tuy nhiên, trong đó cũng có một số nấm độc hại đến sức khỏe, thậm chí có thể gây tử vong.
- Bệnh viêm mao mạch dị ứng là gì? dấu hiệu nhận biết
- Tình trạng choáng, phân loại và các xét nghiệm cận lâm sàn
- Trẻ suy dinh dưỡng cần chế độ ăn như thế nào?
Việt Nam có nhiều loại nấm, đây là nguồn thực phẩm, dược liệu quan trọng. Tuy nhiên trong đó có những loại nấm độc, gây tử vong. Nấm độc có thể có màu sắc sặc sỡ, nhưng nhiều loại có hình dáng rất giống nấm thường nhất là loại Amanita phalloides. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng và dịch tễ học.
Ngộ độc nấm độc là gì?
Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với Bác sĩ giảng viên tại Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur để cùng tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Hỏi: Thưa Bác sĩ, một số loại nấm độc thường gặp hiện nay?
Trả lời:
Các loại nấm độc thường gặp:
Nấm độc xanh đen (Amanita Phalloides): Mọc ở rừng hoặc bãi cỏ. Hình dạng: mũ nấm màu xanh đen hoặc xám đường kính từ 6 – 8 cm. Độc tố: amatoxin và phallotoxin.
Nấm độc trắng (Amanita Verna): Rất độc, “Nàng tiên giết người trong rừng” mọc ở bãi cỏ trong rừng. Hình dạng: mũ nấm màu trắng, có đường kính từ 7 – 10 cm. Độc tố: amatoxin
Nấm độc đỏ (Amanita muscaria): Hình dạng: mũ nấm có màu đỏ cam, đường kính 5 – 10cm phủ mụn màu trắng. Độc tố: muscarin.
Nấm độc nâu (Amanita pantherina): Hình dạng: mũ nấm màu nâu nhạt, đường kính 5 – 10cm, phủ các vảy mụn màu trắng. Độc tố: muscarin
Nấm độc Ophiocordyceps heteropoda: Nấm Ophiocordyceps heteropoda ký sinh và phát triển trên nhộng ve sầu khi còn nằm dưới đất. Quả nằm nhô khỏi mặt đất hình tròn, từng chùm màu hồng, trong khi đó phần thân nấm ký sinh ve sầu thì nằm trong đất. Một số trường hợp ngộ độc nấm được ghi nhận ở Đồng Nai, Phan Thiết, đồng bằng Sông Cửu Long. Rất khó phân biệt hình thái bên ngoài nhộng ve sầu bình thường với nhộng ve sầu nhiễm nấm. Triệu chứng ngộ độc: nôn ói, đau bụng, hốt hoảng, rung co giật toàn thân và từng cơn ngắn từ 1-5 phút. Amatoxin là độc tố không bị bất hoạt bởi nhiệt độ gây hoại tử gan cấp dẫn đến hôn mê gan, rối loạn đông máu và tổn thương thận, thường tử vong vào ngày thứ 6- 8. Muscarin: triệu chứng hệ đối giao cảm: Tăng tiết nước bọt, nhịp tim chậm, co đồng tử, khó nhìn và triệu chứng tiêu đau bụng, nôn, tiêu chảy.
Hỏi: Các biểu hiện lâm sàng khi bệnh nhân ăn phải nấm độc
Trả lời:
Lâm sàng: thời điểm xuất hiện triệu chứng sớm hay muộn và triệu chứng lâm sàng tùy loại nấm độc:
Nấm Amanita Muscarina Amanita pantherina Inocybe, Clitocybe: Triệu chứng xuất hiện sớm trong vòng 3 giờ sau ăn, ngộ độc thường nhẹ hoặc trung bình. Rối loạn tiêu hóa, ảo giác. Dấu hiệu đối giao cảm: chậm nhịp tim, co thắt phế quản, tăng tiết đờm nhớt, kích thích, run giật, đồng tử co.
Nấm Amanita phalloides, Amanita Verna, Amanita virosa: Triệu chứng xuất hiện muộn sau 6 giờ, ngộ độc nặng và đe dọa tính mạng. 6 – 24 giờ sau ăn: bệnh nhân bị ói mửa, đau bụng, tiêu chảy (thường phân có máu). Trong trường hợp nặng gây ra sốc, co giật, hôn mê. 24 – 48 giờ sau: bệnh nhân bị vàng da, suy gan cấp nặng dẫn tới hôn mê gan, suy thận, ECG có thể thấy block nhánh.
Hỏi: Các xét nghiệm lâm sàng cần làm khi bệnh nhân nghi ngờ do ăn phải nấm độc?
Trả lời:
Xét nghiệm: Công thức máu, Hct. Chức năng gan, thận. Điện tâm đồ (ECG). Siêu âm bụng. Chức năng đông máu. Ion đồ. Tổng phân tích nước tiểu. Tìm độc tố nấm (nếu được).
Chẩn đoán xác định khi bệnh sử bệnh nhân có ăn nấm lạ, hình dạng nấm độc kết hợp với dấu hiệu lâm sàng. Kết quả xét nghiệm: tìm độc tố nấm nếu được.
Chẩn đoán phân biệt: Ngộ độc thức ăn. Ngộ độc do tác nhân khác.
Hỏi: Vậy nguyên tắc điều trị khi ngộ độc nấm độc và điều trị như thế nào? Có nguy hiểm không?
Trả lời:
Nguyên tắc điều trị:
Điều trị tình huống cấp cứu.
Nhanh chóng loại bỏ độc chất.
Chất đối kháng đặc hiệu.
Điều trị biến chứng.
Điều trị:
Điều trị tình huống cấp cứu: Hồi sức hô hấp. Hồi sức sốc. Điều trị co giật với Diazepam tĩnh mạch.
Rửa dạ dày: Than hoạt tính hữu ích trong điều trị ngộ độc nấm, cho nhiều lần trong ngày.
Chất đối kháng đặc hiệu:
Nấm Amanita Muscarin: Atropin liều 0,1 mg/kg TM, có thể lặp lại, nên điều trị các biểu hiện đối giao cảm trong trường hợp nặng.
Nấm Amanita phalloides: N Acetylcystein, Penicilin G một số nghiên cứu thấy có hiệu quả.
Dinh dưỡng tĩnh mạch trường hợp nặng.
Điều trị biến chứng: Hạ đường huyết. Rối loạn điện giải. Suy gan cấp. Chạy thận nhân tạo khi có suy thận.
Hỏi: Khi ngộ độc nấm độc chúng ta cần lưu ý các vấn đề gì?
Trả lời:
Là giảng viên tại Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tôi thiết nghĩ để tránh trường hợp ngộ độc nấm độc chúng ta cần khảo sát và phổ biến thông tin hình dạng nấm độc, cách nhận biết nấm độc. Tuyệt đối không ăn khi chưa biết rõ loại nấm hoặc nấm lạ. Tuyệt đối không ăn thử nấm vì rất nguy hiểm, có thể chết người nếu thử phải nấm độc.
Như vậy ăn phải nấm độc là cực kỳ nguy hiểm hoàn toàn có thể gây tử vong. Cần hết sức thận trọng khi ăn nấm. Tuyệt đối không ăn các loại nấm lạ khi chưa biết chính xác có phải nấm độc hay không. Nhanh chóng đưa đến bác sĩ trong trường hợp nghi ngờ đã ăn phải nấm độc để được điều trị kịp thời.
