Trong y học cổ truyền Trung Quốc, Đào nhân là một dược liệu quan trọng, đặc biệt hữu ích trong các bài thuốc dành cho phụ nữ sau sinh, các vấn đề phụ khoa, điều trị táo bón và các bệnh lý liên quan đến tắc nghẽn mạch máu.

Đặc điểm chung của Đào nhân

Đào nhân(nhân của quả đào) còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như Thoát hạch nhân, Đào hạch nhân.  có nguồn gốc từ cây đào (Prunus persica), thuộc họ Hoa hồng. Cây đào thường là cây thân nhỏ, lá đơn dài, hoa màu hồng nhạt hoặc đậm. Quả đào hình cầu, có lớp lông mịn bên ngoài.

Đào nhân chính là phần nhân bên trong hạt quả đào. Quả đào được thu hoạch vào mùa hè thu. Sau khi loại bỏ phần thịt quả, hạt được lấy ra. Có thể dùng tươi hoặc sấy khô. Hạt đào có hình bầu dục dẹt, kích thước khoảng 1,2 – 1,8cm chiều dài, 0,8 – 1,2cm chiều rộng và 0,2 – 0,4cm độ dày. Hạt có vỏ mỏng màu nâu nhạt hoặc hơi đỏ, bên trong có hai lá mầm màu trắng chứa nhiều dầu. Đào nhân có mùi thơm nhẹ, vị béo ngậy và hơi đắng.

Trong Đông y, đào nhân thường được sơ chế theo ba cách:

– Đào nhân: Chỉ lấy nhân hạt sau khi đập vỡ vỏ.

– Đàn đào nhân: Nhân hạt được luộc sơ đến khi vỏ nhăn lại, sau đó bóc vỏ và phơi khô.

– Sao đàn đào nhân: Đàn đào nhân được sao nhỏ lửa đến khi có màu vàng đều.

Tác dụng dược lý nổi bật của Đào nhân

Đào nhân chứa nhiều dưỡng chất quan trọng, bao gồm dầu béo (khoảng 50%), tinh dầu, amygdalin, cholin, men emulsion và axit prusic cùng các axit béo thiết yếu.

Theo Trung Dược Học, đào nhân có những tác dụng dược lý quan trọng sau:

– Ảnh hưởng đến huyết mạch: Có tác dụng chống đông máu yếu, giãn mạch, tăng cường lưu lượng máu, ức chế sự ngưng tụ máu và có khả năng co hồi tử cung, hỗ trợ cầm máu cho sản phụ.

– Nhuận tràng: Hàm lượng dầu lipid cao giúp nhuận tràng, giảm táo bón.

– Kháng viêm: Nước sắc từ đào nhân có tác dụng kháng viêm ở giai đoạn đầu trên thực nghiệm động vật.

– Giảm ho: Nước sắc đào nhân cũng cho thấy tác dụng giảm ho.

– Ức chế tế bào ung thư: Glycosid trong đào nhân có khả năng ức chế chọn lọc tế bào ung thư.

Ứng dụng đào nhân trong Y học cổ truyền

Đào nhân thường được mô tả có vị đắng, ngọt, tính bình và quy vào các kinh Tâm, Can, Đại trường, Tiểu trường, Tỳ và Phế tùy theo các tài liệu cổ.

Các nghiên cứu về Y học cổ truyền cho thấy các tác dụng chính đào nhân được là:

– Phá huyết, hành ứ, hoạt huyết.

– Nhuận táo, thông tiện.

– Tiêu huyết ứ, sát trùng, tiêu sưng.

– Trục nguyệt thủy (điều hòa kinh nguyệt).

Các bài thuốc sử dụng Đào nhân

Đào nhân đã được Các thầy thuốc Đông y sử dụng vào các bài thuốc chữa bệnh như là:

– Chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng: Đào nhân, hồng hoa, ngưu tất, tô mộc, mần tưới, nghệ vàng (sắc uống).

– Chữa bế kinh, ứ huyết đau kinh: Đào nhân, đương quy, xích thược, xuyên khung, hồng hoa (sắc uống).

– Nhuận tràng thông tiện: Đào nhân, hạnh nhân, hỏa ma nhân, đương quy, sinh địa, chỉ xác (nghiền bột hoặc sắc uống). Hoặc: Đào nhân, hạnh nhân, bá tử nhân, tùng tử nhân, úc lý nhân, trần bì (tán bột, viên mật uống).

– Trị nhọt độc ở ruột, viêm tắc ruột do cục máu đông: Đào nhân, đại hoàng, mẫu đơn bì, đông qua tử, mang tiêu (sắc uống). Hoặc phối hợp nhiều vị thuốc khác như hồng hoa, đương quy, đan sâm, xuyên khung, xích thược, ngưu tất, kim ngân hoa… (sắc uống).

Lưu ý quan trọng khi sử dụng

Mặc dù đào nhân tương đối lành tính, nhưng việc sử dụng cần thận trọng và tốt nhất nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc thầy thuốc Đông y có kinh nghiệm. Đào nhân có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm chức năng hoặc thảo dược khác. Việc tự ý sử dụng có thể tiềm ẩn những tác dụng không mong muốn.