Sốt xuất huyết Dengue là một bệnh truyền nhiễm cấp tính. Hiện tại, y học hiện đại chủ yếu tập trung vào việc điều trị triệu chứng, bởi vẫn chưa có thuốc đặc trị. Tuy nhiên, việc áp dụng các phương pháp Đông y trong giai đoạn đầu của bệnh đã cho thấy những hiệu quả tích cực.

Nhận biết sớm và phân độ Sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết Dengue có đặc trưng là sốt cao đột ngột, kèm theo các dấu hiệu xuất huyết và tình trạng thoát huyết tương. Nếu không được can thiệp kịp thời và đúng cách, bệnh có thể tiến triển nghiêm trọng, dẫn đến sốc do giảm thể tích tuần hoàn, rối loạn đông máu, suy tạng và thậm chí là tử vong.

Dựa trên mức độ nặng nhẹ, sốt xuất huyết được các chuyên gia y tế phân thành 4 độ:

– Độ I: Bệnh nhân sốt đột ngột 2-7 ngày, kèm theo dấu hiệu dây thắt dương tính (một thử nghiệm lâm sàng cho thấy xuất huyết dưới da).

– Độ II: Có các biểu hiện như Độ I, cùng với xuất huyết tự nhiên dưới da hoặc niêm mạc (ví dụ: chấm xuất huyết, chảy máu cam, chảy máu chân răng), thường xuất hiện từ ngày thứ 2-3 của bệnh.

– Độ III: Bệnh nhân xuất hiện các dấu hiệu suy tuần hoàn: mạch nhanh nhỏ, huyết áp giảm hoặc kẹt, da lạnh và ẩm, cùng với tình trạng bứt rứt, vật vã hoặc li bì. Các triệu chứng này thường xảy ra vào ngày thứ 3-6 của bệnh.

– Độ IV: Tình trạng sốc nặng, với mạch nhanh nhỏ khó bắt và huyết áp không đo được.

Hiện nay, điều trị sốt xuất huyết trong y học hiện đại chủ yếu là điều trị triệu chứng và hỗ trợ. Vaccine phòng chống sốt xuất huyết được coi là phương pháp phòng bệnh hiệu quả.

Vai trò của Y học cổ truyền trong Sốt xuất huyết

Theo chuyên gia từ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, y học cổ truyền đã chứng minh hiệu quả đáng kể trong việc điều trị sốt xuất huyết ở giai đoạn đầu (tương ứng với Độ I và Độ II theo phân loại của y học hiện đại). Điều quan trọng nhất là phải phát hiện sớm các dấu hiệu tiền sốc (Độ III) để kịp thời áp dụng các biện pháp hồi sức nội khoa của y học hiện đại, nhằm giảm thiểu tỷ lệ tử vong.

Theo YHCT, sốt xuất huyết thuộc nhóm Ôn bệnh, chủ yếu do nhiệt tà xâm nhập vào cơ thể. Nhiệt độc có thể tấn công vào các phần Vệ, Khí gây sốt cao; vào phần Dinh gây ban chẩn (xung huyết); và vào phần Huyết gây xuất huyết. Khi bệnh nặng, có thể chuyển thành chứng “Quyết”, với “nhiệt quyết” tương đương sốc nhẹ và “hàn quyết” tương đương sốc nặng.

Nguyên tắc điều trị chính của YHCT đối với sốt xuất huyết là thanh nhiệt, giải độc, lương huyết, chỉ huyết. Mục tiêu là loại bỏ nhiệt độc, làm mát máu, đưa huyết về trạng thái bình thường và cầm máu hiệu quả.

Một số bài thuốc Đông y thường dùng

1. Giai đoạn sốt cao, chưa xuất huyết (Độ I)

Khi bệnh nhân mới sốt cao mà chưa có dấu hiệu xuất huyết, pháp điều trị là sơ biểu, thanh nhiệt, giải độc.

– Bài thuốc Tang cúc ẩm gia giảm: Lá dâu 12g, Cát cánh 6g, Cúc hoa 12g, Mạch môn 8g, Kim ngân hoa 12g, Hoàng cầm 8g, Liên kiều 12g, Quả dành dành 8g, Bạc hà 6g.

– Cách dùng: Sắc ngày 1 thang, chia uống 2-3 lần khi thuốc còn ấm.

2. Giai đoạn đã có xuất huyết (Độ II)

Khi bệnh nhân đã xuất huyết, pháp điều trị là thanh nhiệt, giải độc, lương huyết, chỉ huyết. Có thể tham khảo một trong các bài thuốc sau:

– Bài thuốc 1: Cỏ nhọ nồi (sao vàng) 20g, Cối xay (sao vàng) 12g, Rễ cỏ tranh 20g, Sài đất 20g, Kim ngân 12g, Hạ khô thảo (sao qua) 12g (có thể thay bằng Bồ công anh 12g), Hòe hoa 10g, Gừng tươi 3 lát.

Cách dùng: Cho 600ml nước sạch cùng 1 thang thuốc vào ấm, đun sôi 30 phút. Để ấm, chia uống 3 lần/ngày. (Lưu ý: Một số vị như cỏ nhọ nồi, cối xay, rễ cỏ tranh có thể dùng tươi).

– Bài thuốc 2: Rễ cỏ tranh 8g (có thể thay bằng râu ngô, mã đề), Rau má 8g (có thể thay bằng rau đắng lá lớn, khổ qua), Lá muồng trâu 4g (có thể thay bằng vỏ cây dại, lá mơ lông), Cỏ mần trầu 8g (có thể thay bằng lá dâu tằm, kim ngân hoa), Ké đầu ngựa 4g, Cam thảo nam 4g, Gừng 2g (có thể thay bằng củ riềng, vỏ bưởi), Củ sả 4g, Trần bì 4g.

Cách dùng: Sắc ngày 1 thang, chia uống 2-3 lần khi thuốc còn ấm.

Liều lượng cho trẻ em:

– Trẻ 6-14 tuổi: Dùng 1/2 liều người lớn.

– Trẻ từ 15 tuổi trở lên: Dùng bằng liều người lớn.

– Trẻ dưới 5 tuổi hoặc còn bú mẹ: Cần được chuyển đến chuyên khoa truyền nhiễm nhi để được điều trị phù hợp nhất.

3. Giai đoạn phục hồi

Trong giai đoạn này, bệnh nhân cần được nghỉ ngơi. Để tăng cường thể trạng và đẩy nhanh quá trình hồi phục, có thể sử dụng các bài thuốc YHCT có tác dụng bổ khí huyết, bổ âm. Ví dụ, nếu bệnh nhân mệt mỏi, ăn kém, có thể dùng bài thuốc Bổ trung ích khí thang:

– Vị thuốc: Đảng sâm 16g, Thăng ma 8g, Bạch truật 12g, Cam thảo 6g, Trần bì 8g, Đương quy 12g, Hoàng kỳ 12g, Sài hồ 10g.

– Cách dùng: Sắc ngày 1 thang, chia uống 2-3 lần khi thuốc còn ấm.

Cẩn trọng khi điều trị Sốt xuất huyết bằng Y học cổ truyền

Theo chuyên gia Cao đẳng Y đa khoa, điều trị sốt xuất huyết bằng YHCT cho thấy hiệu quả cao ở giai đoạn đầu, giúp hạn chế bệnh chuyển nặng và hỗ trợ phục hồi sức khỏe nhanh chóng. Tuy nhiên, cần hết sức lưu ý:

– Không tự ý chẩn đoán và điều trị: Mặc dù phần lớn các trường hợp sốt xuất huyết có thể tự khỏi, nhưng một tỷ lệ nhỏ có nguy cơ chuyển nặng rất nhanh. Người bệnh thường không có chuyên môn để nhận biết chính xác các dấu hiệu chuyển biến xấu.

– Tìm kiếm sự hỗ trợ y tế: Triệu chứng ban đầu của sốt xuất huyết dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác, bao gồm cả COVID-19. Do đó, khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, bạn nên đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám, chẩn đoán kịp thời và có phác đồ điều trị phù hợp, tránh những rủi ro nghiêm trọng về sức khỏe.